خبرگزاری فارس ـ گروه هنر: مدتی است که بحث تئاتر خصوصی، مزایا و معایب آن نقل زبان اساتید و هنرمندان و جمع کارشناسان شده است. سالن‌های زیادی این روزها در تهران به صورت مستقل اداره می‌شوند، هر چند روسای آنها با مشکلاتی روبه رو هستند. عده ای معتقدند که این سالن ها اگر هم هیچ مزیتی نداشته باشد لااقل تکاپو و جنب و جوش تالارهای دولتی را زیاد کرده و عده ای نیز می گویند که نازل و دم دستی هستند و نمایش‌های با کیفیتی در آنها نمایش داده نمی‌شود. به اعتقاد سالن دارهای خصوصی که خودشان هم از جمع همین تئاتری‌ها برخواسته‌اند نگرانی‌های زیادی برای تئاتر خصوصی و به ویژه مخاطبانش وجود دارد هر چند این سالن‌ها در آمد خوبی دارد اما می‌تواند منبع سواستفاده افراد غیر هنری در این حرفه شود.

به منظور بررسی چالش‌ها، آسیب‌ها و وضعیت تئاتر خصوصی در کشور به گفت‌وگو با مصطفی کوشکی، رییس تئاتر مستقل، بازیگر و کارگردان تئاتر، خیام وقار کاشانی، کارگردان تئاتر و رییس تماشاخانه باران و شهاب حسین پور، کارگردان تئاتر و مدیر سایت TIK8‌ نشستیم که بخش نخست آن در ادامه از نظرتان می‌گذرد:

*در ابتدای این بحث، «تئاتر خصوصی» را از منظر یک  کسب و کار هنری ببرسی کنیم تا به چالش‌های دیگر این پدیده نسبتا تازه هنرهای نمایشی ببرسیم؛ آیا تئاتر خصوصی صرفه اقتصادی دارد یا خیر؟

خیام وقار کاشانی: خیلی از کسانی که وارد حوزه تئاتر شدند اگر تنها به فکر صرف کردن بودند قطعا با شناختی که از محیط و جامعه و دولت داشتند وارد این محیط نمی‌شدند به همین خاطر شیوه خود ما و برخی دیگر دوستان که آنها را می شناسم صرفه اقتصادی تئاتر خصوصی شاید در درجه دوم یا سوم ذهنی‌شان آن هم برای بقا است. بنابراین به نحوی که ما و دیگر دوستان شروع کردیم شاید باورتان نشود اما به هیچ وجه برداشت مالی تا امروز نداشتیم، البته با روش و شیوه ما که صرفا اینطور بوده که یک اتفاق فرهنگی بیافتد و ما به یک سری ایده آل‌ها و چشم‌اندازها نزدیک شویم. امروز البته عده‌ای با سرمایه‌های ناشناخته‌ای آمده‌اند و در حال ورود به بحث بیزینس تئاتر می‌شوند به نظرم باید این سوال را از آنها پرسید که آیا برایشان صرفه دارد یا خیر. وگرنه ما که تکلیفمان مشخص است!

*شاید باورش سخت باشد که نگاه شما فقط و فقط هنری باشد و به مسائل اقتصادی نگاه نداشته باشید...

وقار کاشانی: بهرحال برای ما نگاه اقتصادی برای هزینه‌های جاری مثل اجاره مکان، حقوق پرسنل، آب و برق و گاز وجود دارد شاید درآمد تماشاخانه هم عدد خیلی خوبی باشد اما برای یک مسئول تماشاخانه صرف اقتصادی ندارد چرا که این درآمد شخصی من نیست عین این درآمد همه هزینه می‌شود، چیزی که تئاتر دولتی ندارد چرا که ده‌ها میلیون هزینه اجاره و تبلیغات و گرداندن فضا ندارد بنابراین اقتصاد تئاتر دراین شرایط خیلی قوی است.

*یعنی چنین قدرتی با روی کار آمدن تئاتر خصوصی ایجاد شده؟

وقار کاشانی: بله بهرحال اقتصاد امروز تئاتر حرف برای گفتن دارد به نسبت هزینه کردن می‌توان ثابت کرد که اقتصاد آن از اقتصاد سینما هم قوی تر است.

*تجربه‌ شما طی مدتی که تماشاخانه باران را دایر کردید چطور بوده؟ آیا این تجربه را راضی کننده می بینید؟

وقار کاشانی: بله گرچه گه گاهی در تنگناهای مالی زیادی قرار گرفتیم اما باز فکر می‌کنم خود ما ملاک نیستیم که بگوییم این تجربه خوب بوده یا نه چرا که ما مواجه با خیل عظیم مخاطبان و هنرمندان مواجه هستیم ما به زعم خود تلاش زیاد کردیم اما بهرحال این مخاطبان هستند که باید بگویند روند ما روبه رشد بوده یا خیر. من به جرأت می‌توانم بگویم که الان به دلیل راه افتادن تئاتر خصوصی شرایطی برای هنرمندان  ایجاد شده که این شرایط در چند سال پیش رویای هنرمندان و کارگردان تئاتر بود کارگردانان تئاتر هرگز در چند سال نمی توانستند چند کار به صحنه ببرد دیگر در نوبت تالارهای دولتی الان کارگردان هایی راداریم که سالی چند کار را به صحنه می‌برند ، این از صدقه سر و فضایی است که تئاتر خصوصی ایجاد کرده گرچه با آن خیلی دشمنی می‌کنند. بیشترین بهره را در این شرایط هنرمندان تئاتر با ایجاد تئاتر خصوصی برده‌اند اما همین هنرمندان قدر نمی دانند و چوب لای چرخ و سنگ توی راه هستند ما ابتدا باید مسئله را با خودمان حل کنیم بعد با مسئولین دولتی.

*چرا مگر واکنش منفی دارند؟

وقار کاشانی: احساس می‌کنم گویا برای ما وظیفه ای شده تا سرویس به هنرمندان در تئاتر خصوصی بدهیم اینطور که اگر قرار است ما با هنرمندان کار کنیم قطعا منتی سر ماست و به تئاتر خصوصی لطف می‌کنند که دراین سالن ها اجرا می‌روند درحالیکه همین دوستان در سال‌های گذشته خیلی سخت می توانستند درآمد کسب کنند و اجرا بروند بنابراین مسئله ما امروز با دولت خیلی کمتر از خود هنرمندان است. به نظر من تئاتر خصوصی سه ضلع دارد یک ضلع یک نوع حضور دولت است به دلائل صادر کردن مجوز و اجازه فعالیت، یک ضلع سرمایه گذاران و سوم هنرمندان است دولت و سرمایه گذار سهم خود را پرداخت کرده اما هنرمندان هنوز این همراهی را با تئاتر خصوصی ندارند و کمک چندانی به رشد تئاتر خصوصی نداشته‌اند آنها می‌توانند بی چشمداشت و نگاه روشن وارد سالن ها شوند متأسفانه عده ای هنرمندان تئاتر کیسه برای تئاتر خصوصی دوختند و هیچ از خود گذشتگی نشان نمی دهند برای اینکه تئاتر خصوصی بال و پر بگیرد و صرفا استفاده ابزاری می کنند و متوقع هستند.

*آقای کوشکی نظر شما در این رابطه چیست؟

مصطفی کوشکی: در ابتدا به نظر من باید دید که تئاتر خصوصی برای چه چیز به وجود آمده است ؟ به اعتقاد من همه ما براساس یک نیاز این سالن ها را ایجاد کردیم در سال‌های گذشته که ما تلاش می‌کردیم کار کنیم و تولید کننده اثر هنری بودیم و تلاش می کردیم اجرا بگیریم دقیقا زمانی بود که این نیازها زیاد می شد یعنی هنرمندان زیاد بودند اما سالن‌ها جوابگو نبود. همان زمان‌ها بود که این فکر ناب را آقای وقار کاشانی و دیگر دوستان کردند که ظرفیتی به تئاتر مملکت برای اجرا زیاد کنند ان زمان داشتن تئاتر خصوصی از محالات بود اما در لوای یک آموزشگاه، خیام شروع به سالن داری کرد اتفاق خوبی بود که هجم زیادی از افراد به این سمت می‌آمدند برای اینکه نمایش خود را ارائه کنند با سرعتی که این امر گرفت بیشتر هنرمندان به دنبال این بودند که جایی داشته باشند آثارشان را عرضه کنند چند سالن اولی که ساخته شد در راستای رفع نیاز ساخته شد.

زمانی که بحث اقتصادی مطرح شد افرادی خارج از این حیطه هم وارد شدند اما اینکه هنرمند و دولت در سنگ اندازی چقدر دخیل است به نظر من خیلی امر سنگینی نیست که جلوی این حرکت را بگیریم، دولت اگر بخواهد می‌تواند جلوی کار خصوصی را بگیرد اما خوشبختانه مسیر ما باز است و دولت کنار تئاتر خصوصی ایستاده است اما هنرمند هم به عنوان یک انسان به دلائل عقده ها و بدخواهی ها و مسائل دیگر شاید مشکل ایجاد کنند اما بهرحال هیچکس تا به حال نتوانسته چرا که همه در همین جریان تئاتر حل می شوند و نمی توانند خللی ایجاد کنند. اما اتفاقی که امروز افتاده سیل عظیم مخاطب تئاتر است چون برنامه ریزی نشده یک مقدار خطرناک است مثل یک سرازیری که انتهایش مشخص نیست متأسفانه دولت جلوتر از جمعیت نیست بلکه عقب ایستاده و بیشتر نظاره گر است که ببیند انتها به کجا می رسند به نظر من دولت باید هدایت گر و پیشرو باشد.

*برخی سالن‌های خصوصی از کیفیت آثار کم کرده‌اند

شهاب حسین پور: متأسفانه یکی از آسیب‌ها که از سوی شاید برخی هنرمندان برای سالن های خصوصی ایجاد شود این است که گاهی به دلیل قرار گرفتن در نوبت دریافت سالن برای کارها یا حتی سلیقه‌های شخصی از سالن ها تعاریف منفی می شود یا جوسازی و عدم واقع نمایی می‌کنیم تئاتری ها گاهی نسبت به خودشان هم رحم نمی‌کنند بعضی وقت ها ما صرفا شعار فرهنگی می‌دهیم و آنطور که باید باشیم نیستیم. هنرمندان تئاتری هم باید طوری تعامل کنند که ارتباطشان با سالن ها سال ها ادامه پیدا کند نه اینکه با یک بار کار دیگر ارتباطشان قطع شود.

من تا به حال نشده حداقل در این دو سالنی که مدیرانش حضور دارند کار بد دیده باشم اما یک امری که به تئاتر ضربه می زند این است که برخی از این سالن ها برای اینکه روی پای خود بایستند از کیفیت کار کم می‌کنند. یک زمانی اجرا رفتن در تئاتر شهر برای ما رویا بود هر کسی که خوب و درجه یک بود آنجا اجرا داشت در بخش خصوصی هم اگر این اتفاق بیافتد حمایت های دولتی باشد فشارها همه روی گردن سالن دار نباشد. یکی از تخصص های تئاتر خصوصی این است که همه را تئاتری می کنند اما خوب است که به کیفیت کارها هم توجه شود و حمایت بشوند تا مجبور نشوند به هر کاری اجرا بدهند.

*منظورتان این است که از طرف چه کسی حمایت شوند؟ می‌توان هم خصوصی بود و هم از حمایت دولتی سخن گفت؟

حسین پور: از طرف دولت بهرحال اینکه فقط دولت به ما مجوز دهد که سالن خصوصی بزنیم وظیفه اش است اما می تواند وامی مثلا بدهد تا یک مقدار شرایط هم برای تئاتر خصوصی فراهم شود.

وقار کاشانی: ببینید تئاتر خصوصی الان هشتاد درصد فشار و هزینه های دولت را برای تولید تئاتر کم کرده این را می توان با یک فرمول و مابه ازایی انجام داد.

کوشکی: یک الگویی برای تئاتر خصوصی یا مستقل خارج از حیطه دولت وجود دارد همیشه هر کشور یا جامعه‌ای یک جریان اصلی و یک جریان آلترناتیو دارد ما جریان همیشگی‌مان دولتی بود غیر از چند کاری که در آپارتمان‌ها یا دفاتر کار اجرا می شد انگار این یک تئاتر آلترناتیو بود که می خواست تجربیات دیگر داشته باشد به تدریج این تئاتر که از دل همین اتفاقات بیرون آمد مورد موافقت دولت قرار گرفت و مجوز گرفت، این تئاتر آنقدر رشد پیدا کرده که جریان اصلی شده است در برابر این کار یک تئاتر دولتی داریم که خودش هم نمی داند چیست و جریان ساز نیست و ادای تئاتر خصوصی را درمی‌آورد درحالیکه مشکل اقتصادی هم ندارند.

من در همه کشورها حضور نداشتم اما در تحقیق و مطالعه ای که داشتم متوجه شدم که تئاتر خصوصی در همه جا از دولت حمایت می‌گیرد اما به این صورت که ابتدای سال یک برنامه طراحی می‌کند و به دولت ارائه می‌کند که چه کارهایی را تصمیم دارد انجام دهد دولت هم برای این طرح مبلغی حمایتی به صورت وام بلاعوض حمایت می‌کند در این مدت همه کارها و اجرای برنامه ها رصد می‌شود و در پایان سال نمره‌ای به طرح می دهند و افراد دوباره وقتی می خواهند برنامه جدید ارائه کنند براساس سال قبل دوباره حمایت می‌شود. الان خطراتی ناشی از ورود افراد بیزینس من در این تئاتر دیده می شود کسانی که متوجه شده‌اند در تئاتر پول خوبی است به خاطر مخاطبانش و این یک خطر است، دولت باید مراقب این مسائل هم باشد.

*چرا خطر؟ بهرحال اینها همه سرمایه است ؟

کوشکی: درست است اما در همین شش ماه آینده ممکن است مشکل ایجاد شود چون افرادی وارد کار تئاتر می‌شوند که دیگر بحثشان فرهنگ نیست.

وقار کاشانی: من هم خدمتتان گفتم که الان کسانی که کار تئاتر می‌کنند افرادی اند که دنبال پول صرف نیستند بحثشان فرهنگ است پول برایشان در درجه دوم و سوم است بهرحال یک سرمایه هنگفت که نمی دانیم از کجا و به واسطه یک افرادی متوجه شده اند که اینجا هم یک خبرهایی است بدون برنامه و اینکه برای ظرفیتمان مخاطب ایجاد کنیم بهرحال وقتی 5 سالن ایجاد شود شبی تا سه هزار نفر نیاز به مخاطب بیشتر داریم همین الان هم ما شبی چهار هزار و اندی مخاطب تئاتر در تهران داریم، چیزی که در چهار سال گذشته هزار نفر هم نبوده است.

ادامه میزگرد در خبرگزاری فارس منتشر می‌شود...

انتهای پیام/